آیا این همان زوال بشری است؟

آیا این همان زوال بشری است؟

چگونه تیک‌تاک به اوسامو دازای کمک کرد تا خوانندگان تازه‌ای پیدا کند.

آندرو مارتین

مترجم: فرشاد جابرزاده

اولین چیزی که خواهید شنید لحنی مصنوعی و وهم‌آور است، و به دنبال آن صدایی خشک با لحنی کنایه‌آمیز که می‌گوید: «دازای، به من بگو، چرا آرزوی مرگ داری؟»

شخصی با جدیت پاسخ می‌دهد: «بیا این سوال را برعکس کنیم، آیا واقعاً ارزشی برای این چیزی که ما آن را زندگی… می‌نامیم وجود دارد؟» سپس ضرب‌آهنگ^۱ آغاز می‌شود که با فریادهایی غیرعادی همراه است.

نزدیک به ۷۵۰۰ ویدئو در تیک‌تاک^۲ وجود دارد که از این ترکیب خاص و هیپنوتیزم‌کننده‌ی کلمات و موسیقی استفاده می‌کنند (آهنگ توسط ساندکلادرپری^۳ به نام Mag.Lo اجرا شده)، و بسیاری دیگر از دیالوگ‌ مشابه با ترکیبات مختلفی از صداهای پس‌زمینه^۴ استفاده می‌کنند. دیالوگ مذکور اغلب با کلیپ‌های کوتاهی همراه می‌شود که در آن جلد و صفحات رمان اوسامو دازای^۵، زوال بشری^۶، نمایش داده می‌شوند؛ رمان مدرن و کلاسیکی^۷ در باب ازخودبیگانگی و خودکشی که برای نخستین بار در ژاپن و در سال ۱۹۴۸ انتشار یافت و بعدتر توسط دونالد کین^۸ در سال ۱۹۵۸ به انگلیسی ترجمه شد. به‌نظر می‌رسد نظرات در مورد این کلیپ‌ها مملو از جوانانی است که تعهد خود نسبت به کتاب را اعلام می‌دارند و جاروجنجال راه می‌اندازند که این کتاب دیدگاهشان را تغییر داده است، یا بعضاً در برخی از موارد، به محض اینکه مادرشان نسخه‌ای از کتاب را برمی‌دارد، برای مطالعه‌‌اش هیجان‌زده می‌شوند.

اوسامو دازای

برای کسی که به ادبیات ژاپنی پساجنگ بسیار علاقه‌مند بوده و تقریباً کوچکترین دانشی راجع‌به تیک‌تاک، انیمه^۹ یا مانگا^۱۰ ندارد (مطمئناً در این زمینه تنها نیستم)، این ترکیبِ عناصر گیج‌کننده به‌نظر می‌آیند؛ البته اگر نگویم نگران‌کننده. چه معنایی دارد که بدون شرمندگی، به‌خاطر رمانی که به تجلی هابزی می‌پردازد که جامعه «مبارزه‌ی بین یک فرد و فرد دیگر است، مبارزه‌ای است که پیروزیِ آنی همه‌چیز است» شناخته شویم؟ چرا دازای، که دائماً آثارش در حال تجدید چاپ بوده، اما در ایالات متحده مدت‌ها زیر سایه‌ی وارث فلسفی و ادبی‌اش یوکیو میشیما^۱۱ قرار داشته، اکنون به‌طرزر برجسته‌ای بر روی میزهای نمایشگاه بارنز اَند نوبِل^۱۲ نمایش داده می‌شود و ترجمه‌ها و تجدید چاپ‌های تازه‌ی کاتالوگ ۷۵ ساله‌اش از نیو دایرکشن^۱۳ انتشار می‌یابند؟ ناشر مستقل و محترم دقیقاً بخاطر همین موفقیت‌های وایرال‌شده‌اش^۱۴ مشهور نیست؟

مشوق ناگهانی این جریان، همانطور که اخیراً در خبرنامه‌ی فرهنگِ عامه‌ی دِرت^۱۵ شرح داده شده، محبوبیت سگ‌های ولگرد بانگو^۱۶ است؛ انیمه‌ای اقتباسی از مجموعه‌ی مانگایی با همین عنوان – تلفیقی از پرونده‌های ایکس^۱۷ و مردان ایکس^۱۸ – درباره‌ی گروهی از محققان فراطبیعی که نام‌ها و ویژگی‌هایِ (بسیار انتخابی) نویسندگان کلاسیک ژاپنی را به اشتراک می‌گذارند. دازای، که در قسمت اول و در حال شناور شدن روی رودخانه پس از اقدام به خودکشی معرفی می‌شود و پاهایش مانند پاهای اردکی که به دنبال ماهی می‌چرخد، از آب بیرون آمده‌اند، قهرمان کاریزماتیک و آندروژن سریال است؛ ترکیبی غیرمحتمل از جک اِسکِلینگتونِ انیمیشنِ کابوس قبل از کریسمس^۱۹ و هارولدِ فیلم هارولد و ماد^۲۰. (البته گفتنی است که گویا ویدیوهای افرادی که لباس به تن کرده‌اند یا در مورد شخصیت انیمه فن‌ آرت^۲۱ خلق می‌کنند، بسیار بیشتر از ویدیوهایی است که مستقیماً به خود رمان ارجاع می‌دهند). دازایِ سگ‌های ولگرد بانگو، مانند نویسنده‌ای که نام خود را از او گرفته، دائماً در حال فکروخیال و تلاش برای خودکشی است (دازای حقیقی در پنجمین تلاش خود، درست پیش از تولد ۳۹ سالگی و با همراهی معشوقه‌اش موفق شد)؛ اگرچه که این مضمون در سریال بیشتر برای گرفتنِ خنده‌های بیمارگونه از مخاطبان استفاده می‌شود. هم‌چنین ابرقدرت دازای، که به او اجازه می‌دهد قدرت‌های دشمنانش را برعلیه‌شان استفاده کند، زوال بشری نامیده می‌شود.

اوسامو دازای در انیمه‌ی سگ‌های ولگرد بانگو

در مقایسه‌ با ارتباط لاک‌پشت‌های نینجا جهش‌یافته‌ی نوجوان^۲۲ با پیه‌تا^۲۳یِ میکل آنژ^۲۴، تمام اینها فقط کمی بیشتر به دستاوردهای ادبی نویسنده مربوط می‌شود، اما نمی‌دانم، شاید اگر تیک‌تاک در دوران اوج لاک‌پشت‌ها وجود داشت، اینک دوستداران هنر رنسانس بسیار بیشتری در میان ما حاضر بودند. در رمان‌های دازای هیچ جنگ ماورایی‌ای وجود ندارد. زوال بشری به‌عنوان دفترچه‌ی خاطرات کشف‌شده در باب ناامیدی پایان‌ناپذیر یوزو اوبا^۲۵ ارائه می‌شود؛ مردی که اضطراب اجتماعی^۲۶ و ترسش از دیگران آن‌قدر شدید بوده که اعتقاد داشته هرگز خوشحال نبوده است. او از کودکی دست به اعمال مختلف و برخوردهای دروغین زده تا مردم را به‌گونه‌ای فریب دهد که باور کنند شایسته‌ی عشق و توجه‌شان است.

یوزو مانند خود دازای از خانواده‌ای ثروتمند می‌آید، زمان خود را در سازمان‌های کمونیستی می‌گذراند و یک الکلیِ اصلاح ناپذیر، ضدزن و در نهایت معتاد به مورفین است. شهادت او از نظر اپرایی‌اش ترحم‌آمیز است. وقتی همسرش مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرد، قرص‌های خواب‌آور بیش از حدی مصرف می‌کند، نه به خاطر همدردی با زن، بلکه به این خاطر که ایمانش به «اعتماد بی‌نقص» را از دست داده است.

به عبارت دیگر، نوع بدبینی خودخواهانه‌ی دازای با احساسات باب روزِ این لحظه‌ی فرهنگی (خودِ او از طریق مطالعه‌ی آثار کلاسیکی مانند ملال پاریسِ^۲۷ بودلر^۲۸ و یادداشت‌های زیرزمینیِ^۲۹ داستایوفسکی^۳۰ که در باب رنج و بدبختی بودند، بزرگ شد) و زندگی درونی نوجوانان تمامِ دوران‌ها اساساً می‌خواند. آنها دازای را «اشتباه» نمی‌خوانند، البته اگر این چیزی است که مردم هنوز نگرانش هستند. در عوض، قهرمانی کالت، از طریقی غیرقابل تصور، به آنها هدیه داده شده تا دردشان را هدایت کند. در مورد ناامیدی دازای نکته‌ی عجیبی وجود دارد که توجه را به خود جلب می‌کند. صراحت شخصیت‌های او در مورد ظلم و خودخواهی‌شان – که به‌طرز نگران‌کننده‌ای در زوال بشری به‌چشم می‌خورد، اما اغلب در داستان‌ها و رمان‌های دیگرش وجهی کنایه‌آمیز دارد – آنها را به‌‌شکل متناقضی آسیب‌پذیر جلوه می‌دهد. هنر دازای از نوسانات عاطفی یوزو، مشهورترین آلترایگوی ادبی‌اش، فراتر می‌رود، و اگرچه زوال بشری جذابیتی نیهیلیستی دارد، اما دسترسی هرچه بیشتر به آثارش در زبان انگلیسی، تصویری ظریف‌تر و پیچیده‌تر از دیدگاه نویسنده را ارائه می‌کند.

رودخانه‌ای که دازای در آن خودکشی کرد.

گل‌های لودگی^۳۱، رمانی که در سال ۱۹۳۵ منتشر شد و اخیراً نیز توسط سام بت^۳۲ به انگلیسی ترجمه شده، نسخه‌ی پیشین یوزو را به‌همراه دارد و نگرانی‌های معمول دازای را به شیوه‌ای سبک‌تر و کمیک‌تر بررسی می‌کند، البته در داستانی که، بله، عواقب اقدام به خودکشی را شرح می‌دهد. همانطور که در زوال بشری و تجربه‌ی خود دازای تکرار شد، یوزو به لطف عبور یک قایق ماهیگیری از پرش از صخره به داخل دریا جان سالم به‌درمی‌برد؛ هرچند پیشخدمت کافه‌ای که با او پریده، سرنوشتی خلاف او دارد. دازای روی رابطه‌ی میان یوزو و دوستانش کوسوگه^۳۳ و هیدا^۳۴ تمرکز می‌کند، دوستانی که هر دو یوزو را همراهی می‌کنند؛ آن هم در دورانی که وی در آسایشگاه بهبود می‌یابد و سعی دارد از مسئولیت قانونی اعمالش فرار کند. دازای شیرینیِ دلاوری‌های دروغین این جوانان حواس‌پرت را ترسیم می‌کند. پسرها ورق‌بازی‌های احمقانه‌ای انجام می‌دهند و روی بالکن ژست می‌گیرند تا توجه بیماران زن را به خود جلب کنند. آنها به خود اجازه نمی‌دهند که عظمت کاری که یوزو انجام داده را درک کنند.

شاید خود دازای هم در این مرحله‌ از پس چنین کاری برنیامده است. نویسنده به‌کمک یک ابزار فراداستانی اعصاب‌خردکن مکرراً مداخله می‌کند تا درباره‌ی پیش پاافتادگی داستانی که می‌خوانیم اظهار نظر کرده و از ناتوانی خویش در درک عمق فاجعه ابراز تاسف کند. مانند خودِ مردان جوان، راوی نیز لودگی می‌کند تا گریه نکند، اما داستان هرگز به عمق احساسی که نمایانگر اثر بالغانه‌ی دازای است، نمی‌پردازد. درحالی‌که زوال بشری با این افشاگری کنایه‌آمیز به پایان می‌رسد که یکی از آشنایان قدیمی یوزو، علی‌رغم اعمال ناشایستش، او را به‌عنوان «پسری خوب، یک فرشته» به یاد می‌آورد، راوی گل‌های لودگی صراحتاً در اواسط کتاب ادعا می‌کند که «یوزو نه تنها به خدا نزدیک بود، بلکه شبیه به خدا بود. همچون الهه‌ی خرد، مینِروا^۳۵ بود، که پرنده‌ی مقدس خود، جغد را به آسمان تاریک می‌فرستد و با تماشای سراسر آن به خود می‌خندد». تصور می‌شود که این تقلید یا ادای احترامی باشد به منحط‌های فرانسوی که او تحسینشان می‌کرد (همانند بازی با عنوان در گل‌های بدی^۳۶)، اما مانند پایان واقعی و نفسگیرش‌، هوشمندانه‌تر از «متقاعدکننده» است.

سه داستانِ نور آغازین^۳۷، که اخیراً منتشر شده، به ویژه همسر ویلون^۳۸، تصویری روشن‌تر و نمودی به‌غایت تأثیرگذارتر از بینش روان‌شناختی دازای ارائه می‌دهند. مانند غروب خورشید^۳۹، بهترین رمان دازای، داستان بر زنی تمرکز دارد که مجبور می‌شود با عواقب رفتارهای بی‌توجه و مشابه به خود دازای دست‌وپنجه نرم کند. خانم اوتانی^۴۰ که از پرداخت صورتحساب نجومی میکده‌ی شوهرش ناامید شده، برای کار به رستوران مورد علاقه‌اش می‌رود و با یافتن شادی و رضایت از کار، خود را غافلگیر می‌کند.

پس از اینکه او در راه خانه تعقیب می‌شود و توسط مشتری‌اش مورد تجاوز قرار می‌گیرد، در روز بعد به رستوران باز می‌گردد تا شوهرش را بی‌خبر و در حال خواندن مقاله‌ای در روزنامه در مورد خودش می‎‌بیند. مرد توضیح می‌دهد: «اینجا می‌گویند که من یک هیولا هستم. این درست نیست، است؟» همسرش با احضار عقل و تسلیم شرکای بی‌شماری از هنرمندان خودشیفته، حرف آخر را می‌زند: «هیولا بودن تا زمانی که بتوانیم زنده بمانیم هیچ اشکالی ندارد، درست است؟» فکر می‌کنم که این یک ویدئوی تیک‌تاک عالی خواهد شد.