چگونه اقتصاد کم‌کربن را پایدار کنیم؟

چگونه اقتصاد کم‌کربن^۱ را پایدار^۲ کنیم؟

جیم اونیل^۳

مترجم: علیرضا آران

در‌حالی‌که همه منتظر کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد^۴، در شهر گلاسکو^۵، در این ماه هستند^۶، پوششِ خبری فراوانی از اعتراضات جوانان، مذاکره‌های دیپلماتیک سطح بالا و توافق‌های جدید، برای کاهش تولید متان و محافظت از جنگل‌های جهان، شکل گرفته است. بااین‌حال، هیچ‌یک از وظایف این سازمان، مهم‌تر از منطبق‌سازیِ تلاش‌های کربن‌زدایی با کوشش‌هایی دیگر، برای تقویت توسعۀ اقتصادی بخش‌های نادیده گرفته شدۀ جهان نیست. به عبارتی دیگر، اگر به پیشرفت اقتصادهای درحال توسعه و ارتقای وضعیت زندگی افراد کم‌درآمدتر در اقتصادهای توسعه‌یافته کمک نشود، اهداف آب‌وهوایی جهان، در جهتِ بهبود شرایط زیستی، دست‌نیافتی باقی خواهند ماند.
مطالعۀ تفسیرهای اخیر از این موضوع، ناخودآگاه من را به یاد بحران‌های نفتی دهه ۱۹۷۰ انداخت^۷ که به‌عنوان بخشی از تز دکترای خود، به‌دقت در قسمتی از آن، وضعیتِ ویژۀ جهان در آن روزها را، مطالعه کرده بودم. در میان محرک‌ترین تحلیل‌هایی که در این زمینه ارائه می‌شوند، می‌توان به خلاصۀ سیاست‌گذاری‌ای که دوست خوب من، ژان پیسانی فری^۸، در زمینۀ اقتصاد بین‌المللی به موسسۀ پترسون^۹ ارائه کرده و در آن مدعی شده است که «سیاست آب‌وهوایی یکی از سیاست‌های اقتصاد کلان است که پیامدهای بزرگی به‌همراه خواهد داشت»، اشاره کرد. وی نیز به‌مانند من، شباهت‌های فراوان و همچنین تفاوت‌های مهمی را میان این دوران و شوک‌های نفتیِ دهۀ ۱۹۷۰، مشاهده می‌کند.

پیش‌از این، در مورد تجربیات دوران دکترای خودم و پیش‌بینی‌هایی که در آن زمان در مورد آیندۀ قیمتِ نفت، ارائه کرده بودم، مطالبی را نوشته‌ و گردآوری کرده‌ام. در برخی از مواقع، در تنهایی خودم، به آن دوران فکر می‌کنم و در عجبم که چطور توانستم سه‌سالِ مملو از عدم اطمینان به پروژۀ خود را پشت‌سر بگذارم، چراکه علی‌رغم خوش‌شانسی من، برای توانی که در انجام چنین پژوهش سنگینی داشتم، در برخی از مواقع تصور می‌کردم پروژۀ من به اندازۀ پژوهش‌های دیگران ارزشمند نیست. در آن روزها، نه‌تنها داده‌های بسیار ضعیف و دست‌چندمی را برای انجام تحقیقات خود در اختیار داشتم، بلکه اثبات هر مطلبی نیز، با اتکاء به آن شرایطِ به‌خصوص، بسیار دشوار بود. بااین‌حال، این پروژۀ پژوهشی، علاوه‌بر آزمودن قابلیت تفکر مستقل من، به من درس گرانبهایی را آموخت: در زمینۀ پیش‌بینی قیمت نفت، هیچ‌گاه نمی‌توان به نظر کسی اعتماد کرد.
به‌عنوان مثال، پژوهش‌هایی را که در همان دهۀ ۱۹۷۰، در مورد بحرانِ قیمت در آن دورۀ به‌خصوص منتشر شده‌اند را در نظر بگیرید (که بیشتر آن‌ها را در طی انجام مطالعات خود بررسی کرده‌ام و همچنان از آنان نگهداری می‌کنم.) اجماع محققانِ آن زمان بر این بود که این شوک‌های نفتی، آغازگر عصر جدیدی از افزایش نامنظم و مداوم قیمت نفت هستند، اما در واقع، دقیقا عکس این موضوع در سراسر دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ روی داد.
دلیل این روند همچنان به‌طور واضح مشخص نیست. بااین‌حال، یکی از توضیحات احتمالی این پدیده این است که افزایش قیمت نفت، با واکنشِ طرفِ قدرتمند عرضه، به‌شکل افزایش سرمایه‌گذاری در تولید، اکتشاف نفتی و همچنین جایگزین‌های آن، و واکنشِ طرف تقاضای حاکمیت‌های قدرتمند که در بهبود بازدهی مصرف انرژی، نمود پیدا کرد، مواجه شد. الگوهای مصرف انرژی مردمِ کشور ژاپن، از دهۀ ۱۹۷۰، شواهد مهمی را در راستای تایید این فرضیه ارائه می‌کنند.
بسیاری از مفسران و مشاوران سیاست‌گذاری که امروزه به دنبال افزایش مالیات بر کربن هستند، به انتظار تکرار این سناریوی طرف تقاضا، بدون تحرکات متناظر در طرف عرضه، نشسته‌اند. بااین‌حال، همانطور که امسال مشاهده کردیم، این رویکرد با مشکل بزرگی مواجه است، چرا که نمی‌توانیم یک شبه نقشِ ۸۰% سوخت‌های فسیلی در تامین انرژی خودمان را به ۰% برسانیم. طرح‌های قدرتمندتر برای دلسرد کردن یا حتی جریمه کردن تولید و تامین مالی سوخت‌های فسیلی نیز، به معنای کاهش عرضۀ نهایی سوخت‌های فسیلی، در هر بازۀ قیمتی، خواهد بود.
هدف اصلی چنین سیاست‌هایی نیز دقیقا همین مسئله است. در عین حال، زمانی که تقاضای انرژی، به‌دلیل احیای سریع اقتصاد، از رکودی مشابه وضعیت امروزی ما، جهش ناگهانی را تجربه می‌کند، به تمام منابع انرژیِ در دسترس، نیاز خواهیم داشت. در غیر این صورت، با آشفتگی شدید قیمت‌ها و بی‌ثباتی‌های اجتماعی و سیاسی ناشی از این موضوع، مواجه خواهیم شد. نتیجۀ نهایی این است که سیاست‌گذاران امروزه، که درگیر چالش‌های بزرگ گذارِ جهان از سوخت‌های فسیلی هستند، بایستی روش‌هایی را برای جلوگیری از قدرت نوسان شدید قیمت نفت، گاز و برق، بیابند.
یکی از ایده‌های خلاف انتظار برای سیاست‌گذاران گروه بیست^۱۰، یا شاید تمام کشورهای عضو سازمان ملل، توافق بر سر طرح‌های گسترش ذخایر نفتی، گازی و شاید حتی زغال‌سنگی به شرطی است، که این ذخایر تنها در وضعیت اضطراری استفاده شوند. به‌عنوان مثال، ممکن است معیار مورد توافق برای استفاده از این ذخایر، زمانی مطرح شود که حرکت قیمت‌های لحظه‌ای، برای این حاملان انرژی، بیش از دو انحراف استاندارد، از میانگین ۲۰۰ روزۀ آن‌ها، باشد.
قطعاً چنین طرحی با چالش‌های بزرگی مواجه خواهد بود. اگر ذخایر این حاملان انرژی به‌حدِ کافی بزرگ نباشد، ممکن است برخی از بازیگران بدنیت تلاش کنند تا با تشدید و تسریع بحران، عرضۀ سود عظیمی را، به‌عنوان ارائه دهندۀ آخرین راه چاره، نصیب خود کنند. بااین‌حال، همۀ این مسائل، دلایل بیشتری را برای توافق بر سر چارچوبِ به‌قدر کفایت محکم و تشکیل ذخایری که به‌حدِ کافی بزرگ باشند، فراهم می‌کنند تا بتوان از چنین خطراتی جلوگیری کرد. علاوه‌براین، بدونِ یک طرح جامع جهانی، برای تشکیل ذخایر راهبردی، ممکن است جهش‌های ناگهانی که در این سال، در قیمتِ انرژی، شاهد آن بودیم به هنجارهای جدیدی تبدیل شوند و احتمالاً به برهم زدن سایر توافق‌هایی منجر گردند که ممکن است پس از این کنفرانس جهانیِ آب‌وهوایی، پدیدار شوند.
ما به دوران جدیدی وارد شده‌ایم که در آن بحران آب‌وهوایی و پیامدهای آن برای نسل‌های آینده، در نهایت توانسته‌اند توجه لازمِ جهانی را به خود جلب کنند. بااین‌وجود، ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که در آن سیاست‌گذاران برای تضمین توزیع منصفانه‌تر مزایایِ سرمایه‌داری، در میان اقشار مختلف، بایستی بیشتر تلاش کنند. این مسئله، به معنای حفظ اقتصادهای درحال توسعه و افراد کم‌درآمد در سراسر جهان، از بحران‌های ناشی از شوک‌های وارد شده به قیمت‌های جهانیِ انرژی است. اما نباید فراموش کرد که درصورت عدم موفقیت در این زمینه، تعهدات عالی کشورهای ثروتمند، که با بهترین نیت‌ انجام شده‌اند، بیهوده خواهد بود.

در باب تصویر اصلی:

لئون میل^۱۱، در ۱ ژوئن ۱۹۷۳، تابلویی را در بیرون از پمپ‌بنزین خود^۱۲ برای اطلاع‌رسانی در جهت اعلام اتمام بنزین، نقاشی می‌کند. این عکس در زمان بحران نفتی ۱۹۷۳، گرفته شده است. این تحریم‌ها پاسخی به دخالت آمریکا در جنگ یوم کیپور^۱۳، در سال ۱۹۷۳ بوده‌است. | AP Images

این متن ترجمه‌ای بود از مقالۀ How to Make Decarbonization Economically Sustainable به قلم JIM O’NEILL که در وب‌سایت project-syndicate.org منتشر شده است.

#نظریه_اقتصادی #اقتصاد #بحران_آب_و_هوایی